Veiligheid laat zich niet forceren

Over nabijheid, afstand en leren verdragen wat er is

Veiligheid is een woord dat in therapie en coaching vaak terugkomt. Als therapeut wist ik altijd dat het belangrijk was: een client kan pas groeien als er een gevoel van veiligheid is. Maar wat doe je wanneer die veiligheid er niet is, zelfs niet in de therapeutische relatie zelf

Voor mij was dat jarenlang een heel lastig thema. Alles wat je leert, alles wat in de boeken staat, zegt dat veiligheid de basis is. Dus dacht ik vroeger automatisch: als die veiligheid er niet is, dan doe ik iets verkeerd.

Vandaag kijk ik daar heel anders naar. En dat maakt niet alleen het verschil voor mezelf, maar vooral voor de client en voor het proces dat we samen doormaken.

De confrontatie met geen veiligheid

Een tijdje geleden deed ik een oefening met een client, waarbij we met nabijheid werkten en letterlijk in de ruimte gingen staan. Het werd pijnlijk duidelijk dat de client geen veiligheid voelde bij mij.

Vroeger zou dat een enorme trigger geweest zijn. Ik zou meteen in de reflex zijn gegaan: ik doe iets fout, ik moet dit oplossen, ik moet harder mijn best doen om veiligheid te bieden. En onbewust gaf ik daarmee een oordeel, zowel over mezelf als over de client: alsof er iets mis was met het proces, alsof we niet juist bezig waren.

Vandaag lukt het me om dat anders te dragen. Om te voelen wat er gebeurt en om het bespreekbaar te maken, zonder oordeel en zonder de drang om meteen een oplossing te hebben.

Een oefening in nabijheid en afstand

Tijdens de oefening markeerden we de ruimte met linten en een koord. Zo maakten we zichtbaar waar het veilig voelde en waar niet.

Wat duidelijk naar voren kwam: ik moest als therapeut veraf blijven. Zodra ik dichterbij kwam, werd de veiligheid verstoord. Voor deze client betekende veiligheid juist alleen zijn, in een hoekje, klein en in zichzelf gerold.

Dat was een krachtig en confronterend moment. Want als therapeut wil je vaak nabij zijn, letterlijk en figuurlijk. Je wil er kunnen staan voor je client. En toch vroeg dit proces om iets anders: om afstand, om ruimte, om erkenning van een heel eigen definitie van veiligheid.

Wat dit vroeg van mij als therapeut

Dat moment vroeg van mij om mijn eigen reflexen los te laten. Mijn reflex om nabijheid te willen geven. Mijn reflex om oplossingen te zoeken. Mijn reflex om te denken dat ik het niet goed genoeg deed.

Het vroeg van mij om aanwezig te blijven, juist door op afstand te staan. Om geen oordeel te hebben over wat er gebeurde. Om te verdragen dat veiligheid zich niet liet forceren.

Die houding was vroeger bijna onmogelijk voor mij. Ik wilde bewijzen dat ik goed bezig was. Ik wilde bevestiging dat ik het goed deed als therapeut. En als dat gevoel van veiligheid er niet was, dan was dat voor mij een bewijs van falen.

Vandaag kan ik zien dat het proces juist krachtiger wordt als ik mezelf niet verstrik in dat oordeel.

Wanneer oefeningen niet lukken

Dat betekent ook dat bepaalde oefeningen gewoon niet werken. Denk aan:

• een veilige plek installeren, ook al is die imaginair

• terugblikken op pijnlijke momenten met mildheid

• visualisaties rond geborgenheid en troost
  

Voor clienten die veiligheid niet ervaren, zijn dit vaak bruggen die nog te ver liggen. Vroeger zou ik dat gezien hebben als een mislukking. Vandaag zie ik het als een signaal: dit is waar de client nu staat.

Soms ontstaat er wel iets, maar niet op de manier die je verwacht. Zo vond deze client een plek waar ze tot rust kwam, maar het voelde nog steeds niet echt als veilig. In de sessies daarna zijn we verder gegaan met haar inner circle, omdat ze vooral moeite ervaart in ruimtes met andere mensen.

Gaandeweg kwam er een ander beeld naar boven: een imaginaire bescherming. Niet omdat we ernaar zochten, maar omdat het in het proces de tijd en ruimte kreeg om te verschijnen. Het eerste beeld dat rust bracht, was een laagje zo dun als een zeepbel. Fragiel, en tegelijk een begin van bescherming.

Dat het een zeepbel was, toont hoe broos veiligheid nog was. En precies daarom was het waardevol: het mocht ontstaan in een eigen tempo, in de ruimte die we samen openlieten voor wat zich wel of niet zou vormen.

Wat er gebeurt in het lichaam

Wat me als lichaamsgericht therapeut zo raakt, is dat dit proces altijd zichtbaar en voelbaar is in het lichaam.

Een client die zich klein maakt in een hoekje, die zich letterlijk oprolt, laat zien wat veiligheid voor hem of haar betekent. Het lichaam drukt uit wat woorden vaak niet kunnen. Het lichaam toont waar de grens ligt.

En ook bij mezelf merkte ik het: de spanning die ik voelde toen ik dichterbij kwam, de ontspanning die er kwam toen ik terugstapte. Mijn eigen lijf is net zo goed een instrument dat me laat voelen wat er gebeurt in de ruimte.

Het belang van nabijheid, ook op afstand

Wat ik vooral heb geleerd, is dat nabijheid niet altijd betekent dat je dicht bij iemand moet staan. Nabijheid kan ook bestaan met afstand.

Het belangrijkste is dat ik aanwezig blijf, ook al is dat op een fysieke of emotionele afstand. Dat ik niet wegga uit het contact, dat ik blijf staan, blijf voelen, blijf erkennen wat er gebeurt.

Soms is dat enkel samen in dezelfde ruimte zijn. Soms is dat een klein stapje zetten. Soms is dat wachten, verdragen, en ruimte laten.

Dat vraagt regulatie van mijzelf. Dat vraagt dat ik mijn oordeel loslaat. Dat vraagt dat ik vertrouw dat het proces zich ontvouwt in het ritme dat de client aankan.

Stap voor stap in proces blijven

Therapie en coaching zijn geen opeenstapeling van oplossingen. Het is geen checklist van oefeningen die moeten lukken. Het is een proces. En dat proces loopt vaak niet rechtlijnig.

Er zijn momenten van vooruitgang, momenten van stilstand, momenten van terugval. En soms onverwachte openingen die je niet had kunnen plannen.

Door niet te forceren en door het oordeel los te laten, blijft het proces in beweging. En precies daarin ontstaat de mogelijkheid dat veiligheid zich langzaam ontwikkelt. Niet omdat ik het geef als therapeut, maar omdat het kan ontstaan in de relatie.

Wat dit betekent voor lichaamsgericht coachen

In onze opleiding Lichaamsgericht Coachen werken we precies met dit soort processen. Het gaat niet enkel om technieken of oefeningen. Het gaat om:

• leren verdragen wat er is, ook als dat ongemakkelijk voelt

• nabijheid en afstand bewust leren inzetten

• oefenen om zonder oordeel aanwezig te blijven
  

Dat vraagt moed, zowel van de coach als van de client. Maar het is precies dit proces dat lichaamsgericht werken zo waardevol maakt. Het leert je om je eigen aanwezigheid, je lichaam en de ruimte tussen jou en de ander in te zetten als instrument.

Persoonlijk slot

Voor mij blijft dit een oefening, elke dag opnieuw. Het niet willen forceren. Het geen oordeel hebben. Het aanwezig blijven in wat er is, ook als dat niet gemakkelijk is.

Net daarom vind ik lichaamsgericht werken zo krachtig. Het brengt mij steeds terug naar de essentie van wat ik als therapeut kan betekenen. Niet door te doen, niet door te fixen, maar door er te zijn.